روش تحقیق:
روش کار در این تحقیق به شيوهي کتابخانهای است. ابتدا پس از مطالعهی اجمالی آثار شیخ احمد جام، پنجاه وشش واژه و اصطلاح عرفانی از آثار این عارف ژنده پیل استخراج و هر یک به عنوان یک مدخل در نظر گرفته شد. با توافق استاد محترم راهنما، چند تن از عارفان و صوفیان پیش و پس از احمد جام انتخاب گردید؛ از جمله خواجه عبدالله انصاری، احمد غزّالی، عین القضّات همدانی، ابوالقاسم قشیری و عزّالدّین کاشانی، سپس هر واژه و اصطلاح در آثار اين عارفان جستجو گردید؛ در هر مورد، نظر و دیدگاه نویسندگان آن، مورد بررسی و شناخت قرار گرفت و در ادامه، نظر شیخ احمد جام نیز از آثار وی استخراج و سپس در بیشتر موارد به نوعی مقایسه و نتیجهگیری پرداخته شد. در ضمن در تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان از نظرات بزرگان دیگری بجز افراد مذکور نیز استفاده شد تا اثر از ارزش و عمق بیشتری برخوردار گردد. در بعضي از مدخلها، مطلبي ذكر نشده و فقط به مدخل ديگري ارجاع داده شده است. دليل اين كار، اين است كه در آثار احمد جام، مدخلهايي مانند درويش و صوفي، جذبه و كشش، حقيقت و شريعت و… با هم و در كنار هم آمده و شيخ به نوعي مقايسه پرداخته است؛ به اين دليل، ما آن دو را از يكديگر جدا كرده و در يك مدخل كه در ترتيب حروف الفبا پيشتر قرار ميگيرد، كامل توضيح دادهايم و در مدخل ديگر فقط مطلب را به مدخل پيشين ارجاع دادهايم.
ساختار پایان نامه:
پایاننامهی حاضر علاوه بر پیش گفتار، شامل دو فصل کلّی است که در فصل اوّل، زندگی نامه، آثار، ویژگیهای نثر در سدهی پنجم و ششم هجری و مشرب عرفانی و… را در برمیگیرد. در فصل دوم، پنجاه و شش اصطلاح عرفانی که از آثار شیخ احمد استخراج، به ترتیب حروف الفبا تنظیم و مرتّب شده و در پایان هم فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.
امید است که این اثر با وجود کاستیها و عیبها توانسته باشد گامی هر چند کوتاه در راه شناخت جایگاه عارف جلیل القدر شیخ احمد جام و آثار وی برداشته باشد؛ لذا با اعتذار تمام، امیدوارم عذر نگارنده از جهت نقایص احتمالی، مسموع واقع افتد.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیدهی فارسی
پیش گفتار………………………………………………………………………………………….. 7-1
نشانههای اختصاری…………………………………………………………………………………. 8
فصل اوّل: زندگی و مشرب عرفانی احمد………………………………………………….. 35-9
يادداشتها………………………………………………………………………………………. 38-36
فصل دوم: مدخلها …………………………………………………………………………… 271-39
ابدال………………………………………………………………………………………………… 43-40
احسان……………………………………………………………………………………………… 46-44
اخلاص……………………………………………………………………………………………. 51-47
ادب………………………………………………………………………………………………… 58-52
بيداري……………………………………………………………………………………………… 61-59
پير…………………………………………………………………………………………………… 66-62
تقوي……………………………………………………………………………………………….. 70-67
تفويض…………………………………………………………………………………………….. 73-71
توبه…………………………………………………………………………………………………. 79-74
توحيد………………………………………………………………………………………………. 85-80
توفيق……………………………………………………………………………………………….. 87-86
توكّل ………………………………………………………………………………………………. 93-88
جذبه……………………………………………………………………………………………….. 97-94
حال ………………………………………………………………………………………………. 102-98
حرص……………………………………………………………………………………………. 106-103
حقيقت ………………………………………………………………………………………….. 110-107
حيرت……………………………………………………………………………………………. 112-111
خانقاه ……………………………………………………………………………………………. 116-113
خوف…………………………………………………………………………………………….. 121-117
درويش…………………………………………………………………………………………… 126-122
دنيا ……………………………………………………………………………………………….. 130-127
دولت ……………………………………………………………………………………………. 132-131
رجا……………………………………………………………………………………………….. 136-133
رحمت…………………………………………………………………………………………… 138-137
روح………………………………………………………………………………………………. 141-139
رياضت…………………………………………………………………………………………… 142-144
زهد……………………………………………………………………………………………….. 151-145
سرّ (اسرار)………………………………………………………………………………………. 155-152
سماع……………………………………………………………………………………………… 162-156
شريعت………………………………………………………………………………………………. 163
شكر………………………………………………………………………………………………. 167-164
صبر……………………………………………………………………………………………….. 173-168
صوفي……………………………………………………………………………………………….. 174
طاعت…………………………………………………………………………………………….. 177-174
طلب……………………………………………………………………………………………… 181-178
عشق …………………………………………………………………………………………….. 187-182
عقل ……………………………………………………………………………………………… 190-188
علم ………………………………………………………………………………………………. 198-191
فقر………………………………………………………………………………………………… 203-199
قناعت……………………………………………………………………………………………. 207-204
كرامت …………………………………………………………………………………………… 214-208
كشش………………………………………………………………………………………………… 215
مؤمن……………………………………………………………………………………………… 218-215
مجاهدت ……………………………………………………………………………………….. 222-219
محبّت…………………………………………………………………………………………….. 229-223
مريد………………………………………………………………………………………………. 235-230
معرفت…………………………………………………………………………………………… 242-236
ناز…………………………………………………………………………………………………. 246-243
نصيحت …………………………………………………………………………………………. 249-247
نفس ……………………………………………………………………………………………… 253-250
نياز……………………………………………………………………………………………………. 254
وجد ……………………………………………………………………………………………… 258-254
وقت……………………………………………………………………………………………… 263-259
همّت…………………………………………………………………………………………………. 264
هوي………………………………………………………………………………………………. 266-264
يقين………………………………………………………………………………………………. 271-267
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………… 275-272
چکیدهی انگلیسی
